ظهور و افول اسپانیای اسلامی
اسپانیا سرزمینی است در جنوب قاره اروپا، که به مدّت قریب هشتصد سال تمدّن اسلامی، نگین شکوفایی علمی و دروازه انتقال علوم و فنون به سایر مناطق اروپا بوده است. در این سخنرانی به ترسیم جلوههای زندگی روزمره، کتابخانهها و مراکز پویای علمی، و شرایط صنعت و بازار در آن دوره پرداخته شده، و به استناد منابع تاریخی، شرایط اروپا به طور همزمان در آن دوره مورد بررسی قرار میگیرد. اماّ اشتباهاتی که حاکمین اسپانیای مسلمان مرتکب شدند، به همراه دستهای از عوامل اجتماعی درونی و عوامل بیرونی، آرام آرام این جامعه پویا را تضعیف کرد، تا در سال ۱۴۹۲، مغلوب جنگجویان شمال اروپا گردد.
این عوامل چه بود؟ و چگونه زمینه تضعیف یکی از قویترین و ثروتمندترین جوامع آن زمان فراهم آمد؟ و میراث آن به چه کسانی رسید؟
در این سخنرانی علاوه بر کوشش برای پاسخ به سوالات فوق، به شواهد زنده انتقال علوم پایه و فنون مهندسی از جهان اسلام به اروپا از دروازه اسپانیا اشاره شده و آرای مورّخان غربی و شرقی در این زمینه به طور همزمان مورد بررسی قرار میگیرد. چنان که خواهیم دید، این بررسی، به زندگی علمی امروز ما، بسیار مرتبط است.