اسپانیا سرزمینی است در جنوب قاره اروپا، که به مدّت قریب هشتصد سال تمدّن اسلامی، نگین شکوفایی علمی و دروازه انتقال علوم و فنون به سایر مناطق اروپا بوده است. در این سخنرانی به  ترسیم جلوه‌‌های زندگی روزمره، کتابخانه‌‌ها و مراکز پویای علمی، و شرایط صنعت و بازار در آن دوره  پرداخته شده، و به استناد منابع تاریخی، شرایط اروپا به طور همزمان در آن دوره مورد بررسی قرار می‌‌گیرد. اماّ اشتباهاتی که حاکمین اسپانیای مسلمان مرتکب شدند، به همراه دسته‌‌ای از  عوامل اجتماعی درونی و عوامل بیرونی، آرام آرام این جامعه پویا را تضعیف کرد، تا در سال ۱۴۹۲، مغلوب جنگجویان شمال اروپا گردد.

این عوامل چه بود؟ و چگونه زمینه تضعیف یکی از قوی‌‌ترین و ثروتمندترین جوامع آن زمان فراهم آمد؟ و میراث آن به چه کسانی رسید؟

در این سخنرانی علاوه بر کوشش برای پاسخ به  سوالات فوق، به شواهد زنده انتقال علوم  پایه و فنون مهندسی از جهان اسلام به اروپا از  دروازه اسپانیا اشاره شده و آرای مورّخان غربی و شرقی در این زمینه به طور همزمان مورد بررسی قرار می‌‌گیرد. چنان که خواهیم دید، این بررسی، به  زندگی علمی امروز ما، بسیار مرتبط است.